توسط : در اولین روز برگزاری دومین جشنواره ملی چند رسانه‌ای میراث فرهنگی، پنل آموزشی آثار چند رسانه‌ای، میراث فرهنگی و عصر متاورس از سمینار هنرهای رایانه‌ای در میراث فرهنگی با میزبانی افسانه کامران عضو هیات علمی هنرهای چندرسانه‌ای دانشگاه خوارزمی، دکترای پژوهش هنر و پژوهشگر مطالعات فرهنگ دیداری و تاریخ اجتماعی تصویر، عصر روز چهارشنبه ۸ آذرماه ۱۴۰۲ در خانه خلاق و نوآوری سعدالسلطنه شهر قزوین برگزار شد.
به گزارش ستاد خبری دومین جشنواره ملی چندرسانه‌ای میراث فرهنگی، کامران در ابتدای این کارگاه آموزشی ضمن بیان اینکه در دوران کرونا درگیر راه اندازی یک موزه چند رسانه ای برای آموزش عالی شدیم، بیان کرد: از این باب حوزه میراث فرهنگی برایم جذاب شد.
فناورها در دنیا کمک کرده تا مفهوم حضور و غیاب دستخوش تغییر قرار بگیرند. ما در زندگی روزمره با انواع فقدان ها مانند دست دادن و بعضا مفقود شدن برخی وسایل و از دست رفتن اشیا و تجربه‌ها رو به رو هستیم و این حوزه‌ای نیست که عجیب و غریب باشد و در واقع با زندگی روزمره ما عجین شده است.
او افزود: رسانه های جدید و قدیم دغدغه شان این بوده که چگونه بر موضوع غیاب فائق بیایند. دوربین عکاسی یاد آدم های از دست رفته و خاطرات را زنده نگه می دارد یا در سینما غیاب از طریق نشانه‌هایی خودش را به واسطه منع هایی چون سانسور بازنمایی می‌کند. غیاب با منع مرگ خاطره و انتظار رابطه دارد.
کامران تصریح کرد: مساله ای که مطرح می‌کنیم این است که در موزه ها مساله حضور و غیاب به چه صورت است و آیا رسانه ها چه تاثیری در رویکرد موزه‌ها گذاشتند و یا تکنولوژی هایی مانند هوش مصنوی و AR و VR چه تجربیاتی را داشته است؟ برجسته ترین زبان شناسان و جامعه شناسان علاقمندند این مطالعات را گسترش دهند و همینطور در حوزه نظریه پردازی در مورد غیاب کار شده اما در حوزه تجربی کاری پیاده نشده است.
عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی بیان داشت: اعتقاد بر این است که موزه و قبرستان یک جایی مانند یکدیگر هستند، اگر نگاه کنید در قبرستان یک اشیا را می‌بینید که بعضا می‌تواند یادآور چیزی باشد. در موزه هم اشیایی از جای دیگری تبعید می‌شوند و از نسبتی که با آن ها در چرخه روزمره بوده کمی فاصله می‌گیرند و در موزه ها منجمد می‌شود. غیاب با مفاهیمی همچون مادیت مرتبط است و در شکلی از بین رفتن حضور است.
او افزود: واقعیت این است که غیاب در زندگی روزمره ما همواره حاضر است. غیاب عاملیت و حضور دارد. غیاب ماده ای خارج از مکان است اما از طریق یک سری از چیدمان‌ها به یاد آورده می
شود. غیاب به اندازه حضور می‌تواند تاثیر داشته باشد و در روابط اجتماعی نقش بازی کند. قربانیان هولاکاست همچنان عاملیت دارند و در روابط دولتمردان و کشورها همچنان منازعاتی پیرامون آن‌ها رخ می‌دهد.
کامران اظهار کرد: انتظار مرزی بین غیاب و حضور است. روایت ها و خوانش های جدیدی شکل گرفته تا تمدن های از بین رفتن را کامل کند. حتی آدم‌هایی که ناپدید می‌شوند از طریق خانواده‌شان شاهد و حاضر می‌شوند. ما نه تنها در رابطه با سلسله ها و تمدن ها و اشیای با ارزش گمشده انتظاراتی داریم تا پیدا شوند، بلکه این انتظار درباره مخاطب موزه هم وجود دارد.
او ضمن اشاره به اینکه بعضا موزه‌های ما انتظارات مخاطبان را برآورده نمی کنند، گفت: نه صرفا امکانات موزه بلکه تعامل با کارشناسان و راهنماهای موزه‌ها هم باعث می شود انتظار برآورده نشود. همچنین با تبلیغاتی که موزه‌ها دارند مخاطب در ذوقش می‌خورد. حاضرسازی حاضر، یعنی موزه ای داریم که اسناد، عکس ها و اشیایی را به مخاطب ارائه می‌دهد.
کامران خاطرنشان کرد: اما حاضرسازی غایب چیزی است که در دوره ها و سنایورسازی‌های اخیر به ماموریت موزه ها اضافه شده و پیرامون آن موزه‌ها مسائلی نظیر مشکلات قومی-نژادی را که سال‌ها در گفتمان عمومی جامعه مجهور مانده است را به میان می‌آورند و گویی موزه‌ها خود را موظف می‌دانند که درباره آن صحبت کنند.
او عنوان کرد: غایب سازی حاضر نیز که با ماموریت موزه ها جور در نمی‌آید همان اتفاقی است که در موزه بریتانیا شاهد آن بودیم. اشیایی از گنجینه های این موزه در سال‌های متمادی دزیده شده است که مثال بارز این محور گفت‌وگوی ما است. امروزه واقعیت افزوده و مجازی داریم که به بازدید کننده این امکان می دهد به صورت تعاملی و جذاب موزه را بیینند.
کامران ضمن بیان اینکه مستندات موزه‌های ما برای محتوای فرهنگی زیاد است، تصریح کرد: اما متاسفانه به خاطر فقر نمی توانیم این امکانات سخت افزاری و نزم افزاری همچون هوش مصنوعی و رسانه‌های جدید را داشته باشیم. برای کاربر مهم است که جنبه های حضور را درک کند و از برهم کنش فضاهای متفاوت بتواند این محتواها را درک کند.
او بیان کرد: حاضر سازی غایب از آن پروژه‌های جذابی است که این موزه‌ها به سمتی روی آوردند که تمام فضای موزه را با چینش و اشیا نباید پر کنند و جای خالی دزدیده شده را نیز حفظ کرده و شما به عنوان مخاطب می‌بینید یک جاهایی خالی است و آن ها فضای غایب هستند. اما خود اثر غایب نمی شود اما گاهی وقت‌ها موضوعات غایب می‌شوند و حتی افکار عمومی هم غایب می‌شوند.
کامران تاکید کرد: ما امروزه با غایب سازی حاضر و هوش مصنوعی همواره مواجه هستیم. سازمان یونسکو پروژه‌ای را تا سال آینده راه‌اندازی می کند به اسم موزه های از دست رفته که در این پروژه اشیایی که در موزه‌ها به سرقت رسیدند در موزه‌ای مجازی به تصویر می گذارد. هوش مصنوعی بهترین کاری که می تواند انجام دهد این است که در بازیابی اشیا و موزه‌ها به صورت سریع و دقیق به محققان و دانشجویان کمک می‌کند.
او ادامه داد: بهبود فرآیند حفظ و نگهداری در تجربه بازدیدکننده ها از موزه هم کمک کننده است. در غایب سازی حاضر چون با مدیای جدید کار می کنند با محور حذف ابژه یا موضوع کار می کنند و کمتر مادی گرا هستند. یعنی هنرمندان و طراحان از بدن خودشان به مثابه اشیا استفاده می‌کنند و بر فرآیند خلق اثر هنری تاکید می‌کنند و خروجی نهایی را حذف می‌کنند.
کامران ضمن بیان اینکه رسانه های جدید و میراث فرهنگی و به مثابه آن موزه ها می توانند تجربه تعاملی و حاضر سازی حاضر را پررنگ تر کامل کنند، گفت: محتوای غنی و اینکه کاربر بازدید کننده و مخاطب خودش انتخاب کند چه روایت هایی را می خواهد بشنود، الگوریتم مناسبی است. اگر متریال های متفاوت را از طریق رسانه های مختلف در اختیار مخاطب بگذاریم، تا او با توجه به نیاز خودش روایتش را بسازد و امکانات فراهم شود این نه نتها برای حضور بلکه برای تعامل کافیست. حتی ما نیاز به جایگاه‌هایی برای سلفی و… داریم که از حداقل ترین چیزهاست.
او اذعان داشت: موزه ها شبیه قبرستان است و حتی ما در قبرستان‌ها کنشگری بیشتری تا موزه‌ها داریم. عاملیت در قبرستان به عنوان فرد بیشتر از موزه است. دسترسی آسان تر با فناوری های چند رسانه ای در کرونا نشان داد که با فناوری های جدید دسترسی آسان تر شده است و حداقل اینکه با بازدید های مجازی تا حدی به عنوان مخاطب می توانیم ادراک داشته باشیم. ما با دوگانه حضور و غیاب در میراث فرهنگی سروکار نداریم بلکه حضور و غیاب در امتداد هم هستند.
کامران در پایان گفت: چند رسانه‌ای‌ها به ما کمک کرده تا امر غایب را به صورت مادی دربیاوریم و موضوعاتی که به آن پرداخته نمی شد می توانند بخشی از تروما‌ها، درد‌ها و رنج‌های گروه‌ها و اقلیت ها را مرئی کنند و نشان دهند. از این جهت برای من این چند رسانه ای که باعث به اشتراک گذاری و حفظ کردن می‌شود ارزشمند است.
