توسط : منیر خلقی – کارشناس خبره پژوهشگاه میراث فرهنگی و پژوهشگر مستقل حقوق میراث فرهنگی
سال‌های متمادی به امر حفاظت از میراث فرهنگی به عنوان مقوله‌ای حاکمیتی که بر عهده سازمان میراث فرهنگی و اینک وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است، نگریسته می‌شود فارغ از اینکه این وزارتخانه تنها بخشی از حاکمیت است و این نگاه، ناشی از نوعی سطحی نگری به مقوله حفاظت و حاکمیت است؛ زیرا که حاکمیت از نگاه حقوقی و به بیانی ساده یعنی تمام ارکان حکمرانی در یک کشور اعم از قوای مقننه، مجریه، قضاییه، نهادهای عمومی و سایر نهادهای ذی مدخل در حکمرانی. حال آنکه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان یکی از ارکان حاکمیت متولی مدیریت و نظارت بر امر حفاظت از میراث فرهنگی با تمرکز بر جنبه ها و ارکان مختلف حفاظت از میراث فرهنگی در کشور و نماینده آن در عرصه بین‌المللی است.
از سوی دیگر، هدف حاکمیت از حفاظت از میراث فرهنگی کشور، حفاظت و حمایت از حقوق عامه و یک منفعت عمومی است که تجلی‌های آن با حقوق فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ملت ارتباط دارد. به این ترتیب امر حفاظت از میراث فرهنگی به عنوان یکی از شقوق حقوق فرهنگی، با حق – قدرت در حاکمیت و حق- مطالبه افراد جامعه ملازمه پیدا می‌کند و همین امر سبب می‌شود تا حاکمیت دارای تعهدات سلبی و ایجابی برای مراعات حقوق فرهنگی ملت باشد.
به رغم آنکه منافع ناشی از حمایت و حفاظت از میراث فرهنگی شامل عامه مردم می‌شود و میراث فرهنگی، بخش جدایی ناپذیر از زندگی و هویت مردم است با تقویت و اعمال تعهدات سلبی دولت – با تمرکز بر وظایف حاکمیتی در حفاظت – میراث فرهنگی به عنوان یک مولفه بازدارنده و واپسگرا در اذهان عمومی جا باز کرده است که این امر ناشی از غفلت حاکمیت در انجام تعهدات ایجابی در قالب معرفی شایسته آن است.
برگزاری جشنواره چند رسانه‌ای میراث فرهنگی به همت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و همکاری بخش‌های مختلفی از حاکمیت از جمله اقدامات کم نظیری در عرصه ملی است که نشان از انجام تعهد ایجابی حاکمیت در حفاظت از میراث فرهنگی دارد. با نگاهی به سومین دوره این جشنواره در شیراز که با جلب مشارکت آحاد و اقشار مختلف جامعه اعم از هنرمندان، پژوهشگران، سیاستگذاران، مقامات محلی و ملی و جامعه محلی از کودک، بزرگسال و سالمندان برگزار شد، شاهد بودیم که میراث فرهنگی از موزه‌ها، محوطه‌های تاریخی و باستانی، به عرصه زندگی اجتماعی و فرهنگی جریان یافت و از این حرکت جامعه محلی و مردم حظ وافر بردند. هر کس با هر طبع، ذوق و سلیقه از برکات و مواهب میراث فرهنگی در عرصه حیات فرهنگی لذت برد و از این خوان بهره‌ای برد. محفلی بی بدیل با حضور هنرمندان، شعرا، ادبیان، صاحبان ذوق و خلاقیت، فرهنگیان و میراث دوستان از هر سن و سال که در قالب برگزاری رویدادهای مختلف در جشنواره، مفهوم مشارکت در حیات فرهنگی، به عنوان یکی از تجلی‌های حقوق فرهنگی را به نمایش گذارد. این رویداد در شرایط کنونی به مثابه خون تازه‌ای به رگ‌های هویتی جامعه ایرانی بود. رگ‌هایی از حضور اقشار مختلف جامعه که از قلب میراث فرهنگی به سایر اندام‌های حیاتی خون‌رسانی می‌کنند.
با حضور اقشار تاثیرگذار در این رویداد، به ویژه اصحاب رسانه، هنرمندان و سایر تولیدکنندگان محتوا، امید آن می‌رود تا میراث فرهنگی از یک معضل در ناخودآگاه جامعه به یک مهم تبدیل شود و سایر ارکان حاکمیت نیز در کنار وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در روند سیاستگذاری و اجرای سیاست‌های حمایتی از میراث فرهنگی، به ایفای تعهدات ایجابی که بر عهده دارند، اقدام کنند.
در پایان ذکر این نکته حائز اهمیت است که حمایت و حفاظت از میراث فرهنگی نه تنها از حقوق و تکالیف ما به عنوان نسل حاضر که از حقوق و تکالیف نسل‌های آینده ایران زمین است؛ به این ترتیب همان سان که در شعار سومین جشنواره چندرسانه‌ای میراث فرهنگی در شیراز نیز تاکید شده است «میراث ما، ایران ما» است و این بدان معناست تا مادامی که ایران‌مان را برای خود و نسل‌های آینده حفاظت و حراست می‌کنیم باید از میراث‌مان نیز حفاظت کنیم.
